Opracowania o "Genezis z Ducha"

Wypisy z artykułu Henryka Sienkiewicza o "Genezis z Ducha" Słowackiego (1872 r.)

"Oto treść pokrótce opowiedziana:
Autor wychodzi z zasady, że przed wiekami jego duch i miriady innych jemu podobnych, spoczywających w słowie bożym, zażądały nagle, z własnej woli i miłości, kształtów widomych. Stąd rozpoczęła się praca form, czyli stworzenie. Autor opisuje je szczegółowo. Przestrzeń zapłodniona miłością i wolą duchów zawiązała się w globy i słońca, na których duchy rozpoczęły przyodziewać się w kształty materii, coraz stopniowo doskonalsze."
"Trudno zdecydować, jak nazwać ten utwór. Nie jest to poezja, bo poezja, choćby ręką najgenialniejszego mistrza szczepiona, nie mogła przyjąć się na gruncie, gdzie kwitnie geologia razem ze swymi pokładami dyluwialnymi, zoofitami, pterodaktylami, ichtiosaurami i całą armią specjalnych barbarzyńsko-uczonych nazw; nie jest to paleontologiczna rozprawa, bo oto metampsichozis egipska w parze z pojęciami Biblii wywraca po niej fantastyczne koziołki; nie jest i filozofia, bo brak w niej krytycyzmu."
"O ile niespecjaliście w naukach przyrodzonych sądzić wolno - istnieje pewne podobieństwo między utworem tym a teorią Darwina, ale podobieństwo nieskończenie jeszcze mniejsze jak między przypuszczeniami dawniejszych od Darwina materialistów a tąż teorią. Wszakże to hipoteza Darwina nie jest zupełną nowością, a wielkość jego polega nie na jej wynalazku, ale na największej liczbie dowodów utrwalających i stawiających jasno to, co ukazywało się niejasno w umysłach niektórym poprzednim uczonym.
Ale przypuśćmy nawet, że podobieństwo jest daleko większe, to i cóż stąd za wniosek? Czy spierać się będziemy z Anglikami, że teorię Darwina wynalazł nie Darwin, ale Słowacki? "
(http://www.sienkiewicz.ovh.org/16/012.html) 


„GENESIS Z DUCHA”
TAJEMNICA STWORZENIA W ŚWIETLE WSPÓŁCZESNYCH
PYTAŃ I ODPOWIEDZI
Materiały z Sympozjum zorganizowanego przez Wydział Teologiczny
Sekcja w Tarnowie UPJPII w Krakowie w Wyższym Seminarium Duchownym w Tarnowie, 27 lutego 2013 roku
bc.upjp2.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=1892&from=publication#


 "Genezis z Ducha" - opracowanie napisane przez dr M. Nesterowicz UW

Utwór ma formę modlitewnego monologu z Bogiem. - stanowi program koncepcji filozofii genezyjskiej, jaką zapoczątkował Słowacki, pod wpływem filozofii towianizmu Andrzeja Towiańskiego.
- jest spirytualistyczną koncepcją powstawania wszechświata.

Tezy Genezis z Ducha:
-Duch powstał ze słowa i jest siłą stworzoną przez Boga.

-Duchy zażądały kształtów, by stać się widzialnymi, ponieważ chciały przez swoją pracę okazywać Bogu miłość.

-Duch jest w ciągłym ruchu i pracy, nigdy nie odpoczywa. Przybrały formę światła, inne ciemności, łączy w sobie sprzeczne pierwiastki : dobra i zła, życie jest ich wypadkową, pozwala rozwijać się duchowi, napędza jego działania.

- Upadek ducha nie jest równoznaczny z jego regresywnym cofaniem się. Duch bowiem nigdy nie sprowadza się do form niższych, ale „leniwieje”, a jego praca staje się wolniejsza. Gdy Duch się leni, mądrość Boża zmusza go do dalszej pracy, jest jego siłą napędową.

- Śmierć jest formą przejściową. Bóg zezwala na ofiarę śmierci, oraz zmianą form bez pamięci o poprzednich kształtach. Śmierć poprzez ofiarę gwarantuje przeżycie i rozwój Ducha. System filozofii genezyjskiej od towianizmu rożni się tym, że nie uznaje on cofania się Ducha ku formom niższym Bóg zapobiegając cofaniu się form, niszczy te wcześniejsze i mniej doskonałe.

-Ewolucja przedstawiona jest jako dążenie Ducha do doskonałości. Genealogia ludzka przeprowadzona zostaje od form najprostszych, przez bardziej doskonałe do formy człowieka. Bóg niszczy formy pośrednie, człowieka poprzedzające, co ma utrudnić sięganie wstecz do 'etymologii' ducha i zwrócić zainteresowanie człowieka ku przyszłości.

-Duch działa celowo . Eliminacja chaotyczności i bezcelowości pracy. Formy te są coraz doskonalsze, bo Duch działa rozwojowo, progresywnie.

-Wiedza o przeszłości dana Duchowi ma mu pomóc zrozumieć i odkryć przyszłość.

- Genezis kończy się opisem Polski jako narodu wybranego, który przez swoje cierpienia może osiągnąć siłę rozwoju i przyczynić się do dalszych zmian Ducha.


Stanisław Pieróg Pojęcie ducha w „filozofii genezyjskiej" Juliusza Słowackiego

„Dopóki nie pojmiemy, co to jest duch, (...) dopóty nie pojmiemy świata...” (J. Słowacki)

"Słowacki sakralizuje ducha, mówi o jego boskim pochodzeniu i boskim przeznaczeniu (...) śmiały użytek robi ze starożytnych idei metempsychozy i anamnezy, które w „systemie" filozofii genezyjskiej odgrywają pierwszoplanową, konstrukcyjną rolę."
(Metempsychoza - pogląd, według którego dusza (bądź świadomość) po śmierci ciała może wcielić się w nowy byt fizyczny. Anamneza - uświadomienie sobie wszystkich wrodzonych prawd religijnych, filozoficznych i moralnych).

Słowacki "wnosił na podstawie obserwacji fenomenów czy też „przejawów” bytu (ducha)
o jego ukrytej, prawdziwej naturze."

"Wbrew Platonowi, Słowacki utrzymuje, że proces przekształceń ducha jest nie tylko dekadencją, lecz także ewolucją i postępem, nie tylko oddalaniem się od tego stanu, w jakim duch był na samym początku, lecz także powrotem do niego, powrotem do swej pierwotnej i „prawdziwej” natury."
"kosmiczny „upadek” ducha (tzw. grzech globowy) zdarzył się nie tylko przed pojawieniem się na Ziemi człowieka, lecz także przed pojawie­niem się samej Ziemi ("grzech globowy" dopiero umożliwił jej powsta­nie) i był zdarzeniem przyrodniczym".

(na podstawie: Stanisław Pieróg POJĘCIE DUCHA W „FILOZOFII GENEZYJSKIEJ” JULIUSZA SŁOWACKIEGO)

"Genezis z Ducha, pismo zdaniem autora najważniejsze ze wszystkich, jakie kiedykolwiek napisał; zawiera bowiem Alfę i Omegę świata". Słowa te zanotowane zostały przez (A. Felińskiego) towarzysza poety w jego ostatnich chwilach.
Czasu napisania dzieła nie da się dokładnie oznaczyć. Ze wzmianki autora można wnosić, że pisał je pod koniec lata 1843 - 48. Z listów do matki (II 109,124, 153, 170 i 193) wiadomo, że Słowacki używał kąpieli morskich (w Pornik, Trouville i w Ostendzie) co lata od 1843 - 48 z wyjątkiem 1845 r. Że dzieło to należy odnieść do ostatnich lat życia poety, wskazują jego własne słowa, umieszczone przy końcu dzieła, gdzie wspomina, że "jeszcze dni kilka pożyje zatrudniony tą ciągłą rozmową z tajemnicami natury". Spirytystyczna tendencja dzieła rozwijającego z jednej idei twórczości ducha genezę i dzieje wszechświata, skrystalizowała się tutaj w syntezę wiedzy i wiary poety.
"List do Jana Nepomucena Rembowskiego" jest rozwinięciem i objaśnieniem "Genezis z Ducha". Aby zrozumieć całą teorię Słowackiego należy najpierw przeczytać "List do J. N. Rembowskiego" aż do rozdziału "Rajski dzień" a dopiero później zacząć czytać "Genezis z Ducha". (na podstawie wstępów H. Biegeleisena)
Po słowach "przez ducha świętego miłości" następuje "ruszyło się w łonie Stwórcy. I oto w okamgnieniu w rozbłysku sił, pokrzyżowanych w rozstrzałach elektrycznych, pojawiły się milionami słońca złote. Syn uwidzialniony w łono Ojca napełnił aż na dnie swej natury wzruszone że się zjawiły..." (z przypisków do "Listu do J. N. Rembowskiego")
Według systematu Słowackiego, wyprowadzającego wszechbyt z jasności twórczego ducha, tak się przedstawiają zasadnicze prawa rodzenia. Duch w miłości przez wolę ruszony przemienia się w trójce rodzone jedna z drugiej aż do piątej przemiany. "Przyczyną globu" jest kolumna ducha, złożona z trójc idących po sobie: Ducha, Ruchu, Magnetyzmu, Elektryczności i Cieplika. Kolumna ta przez "upadek nasz globowy" stoi odtąd na ogniu,nie zdolna wydać z siebie światła. Duch bowiem szwankował w piątej pracy i wypuściwszy w trójce swe pierwiastek niszczący tj. ogień, idzie drogą boleści, trudu i upokorzenia, aby przez to uniżenie ściągnąć prędszą pomoc Odkupiciela.

(na podstawie wstępów i przypisków H. Biegeleisena do Genezis z Ducha ; List do J. N. Rembowskiego ; Wykład nauki ; Dziennik z r. 1847-1849 http://www.polona.pl/dlibra/doccontent?id=7727&from=FBC)






(Pornic jest oddalone od Paryża o ok.400 km w kierunku południowo - zachodnim, Trouville o ok.200 km w kierunku północno - zachodnim od Paryża, Ostenda o ok.300 km na północ od Paryża, ale tylko Pornic położone jest bezpośrednio nad Oceanem)