Przypisy

Przypisy:

1 - w szkicu Przedmowy z r. 1844 Słowacki pisze m.in.:  "Dzieło to jest owocem dwuletniego stanu nadzwyczajnej egzaltacji - i myśli ciągle przez ów czas zwróconej ku Bogu i ku źródłom wiedzy... Napisane jednym ciągiem pióra - jednym tchnieniem modlącego się ducha - ale rozważone głęboko - a często dyktowane wyraźnie przez samą świata i form widzialność", a w szkicu Przedmowy z r. 1845 pisze m.in.: "Nareszcie, o Polsko moja - kiedym się wahał z wydaniem tej księgi, a był właśnie w połowie tej ewangelii, która jej ostatnie karty zamyka - coraz mocniej przerażony odpowiedzialnością przed Bogiem - oświecony zostałem ogniami niebieskimi w nocy z dnia 20. na 21. kwietnia - i w stanie zupełnie spokojnym - bez najmniejszego krwi poruszenia ani rozegrzania, przerażon zostałem mocą Chrystusa już na ten świat nadchodzącego, przymuszony wymówić słowa, ktrórych nigdy w życiu nie używałem - szelestem ogni tych, wichrem niby bożym zewsząd owiany i zagrożony - prawie umarły... a za zniknięciem onych w jednym oka mgnieniu - przywrócony zimnej rozwadze... i przytomności... Mówię to... po rozwadze głębokiej, a nie dla chwały własnej - bo cóż jest chwałą robaczka, którego Chrystus Pan raczył mocą niebieską przerazić. Mówię - abym nie zataił przed światem mocy bożej"
W liście do J. N. Rembowskiego poeta pisze: "posyłam ci Genezis z Ducha, która mi była podyktowana nad morzem, bez przyzwolenia na to myśli moich, przy uśpionych władzach rozumu..."
Juliusz Słowacki ukończył pierwszą redakcję "Genezis z Ducha" latem 1844 r., prawdopodobnie wówczas powstała I Dedykacja utworu. II Dedykacja była bezpośrednią konsekwencją publicznego wystąpienia Mikołaja Kamieńskiego przeciwko filocarskiej orientacji politycznej Towiańskiego i jego zwolenników (powstała w 1845 r.)
Poeta podejmował cztery próby opracowania tekstu "Genezis z Ducha", utrwalone w zachowanych czterech redakcjach rękopiśmiennych: pierwszej i czwartej, doprowadzonych do końca, drugiej i trzeciej, zarzuconych w miejscach, które odpowiadają wierszom 199 i 239 redakcji ostatecznej (IV). (Wiersz 199 około słów "Dobrotliwy Ty jesteś, Boże, że pod dalekimi warstwami potopów...", wiersz 239 około słów "Na obumarłe więc kształty pierwszego stworzenia...")

2 - por. Ew. wg św. Jana 1,1 "Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo."

3 - objaśnienie poety: "Jam", nie "ja", bo ja osobą jest , a tam osoby nie było jeszcze. Ew[angelia] o Bogu mówi: W Nim był żywot, a żywot był oną ś w i a t ł o ś c i ą = l u d z k ą, ale nie osobistościami ludzkimi. Bo ja, jeżeli równocześnie z Bogiem było, to człowiek Boga rówiennikiem.

4 - objaśnienie poety: "A my duchy słowa zażądaliśmy kształtów" Kształtów - jeżeli J a to już kształt.

5 - "tarcze olbrzymie przyśnione oczom Homera" - nawiązanie do wykutej przez Hefajstosa, bogato zdobionej tarczy Achillesa, z której emanowały trzy świetliste kręgi. Jej opis znajduje się w XVIII pieśni Iliady.

6 - "wstępują na Jakubową drabinę żywota" - chodzi o drabinę, którą Jakub ujrzał we śnie w czasie swojej wędrówki do Mezopotamii. Drabina łączyła niebo i ziemię, a po jej stopniach wchodziły i schodziły anioły (Księga Genezis 28,12)

7 - "A te przemieniły się w elektryczne i piorunowe" - dynamiczne relacje między tymi siłami uważał poeta za przejaw działania ducha.

8 - "trzej Aniołowie, słoneczny, miesięczny i globowy" - aniołowie Słońca, Księżyca i Ziemi.

9 - "Z bezdna tego..." - (być może) nawiązanie do tradycji Pitagorejczyków, którzy uznawali, że istotę bytu stanowią liczby i oparte na nich relacje geometryczne.

10 - "pod siedmiodniową prac naszych i popiołów skorupą" - symboliczne nawiązanie siedmiu dni stwarzania świata zawartej w Księdze Rodzaju

11 - "wyrodziło się najpierwsze zmartwychwstanie" - Słowacki uznaje zmartwychwstanie za element procesu metempsychozy - wcielania się (dążącego do wyzwolenia ducha) w coraz to nowe kształty.

12 -"zoofity setnemi nogami stawały na ziemi" - zwierzokrzewy, określenie pochodzące z dawnej systematyki, oznaczające prymitywne istoty łączące cechy roślin i zwierząt.

13 - "zażądało troistego serca" - ośmiornica posiada trzy serca (dwa dodatkowe serca skrzelowe pomagają wtłoczyć krew do skrzeli)

14 - "oto w polipie" - forma jamochłona u koralowców i stułbiopławów, często jedna z postaci w przemianie pokoleń, dawniej nazwa ta była używana ogólnie w odniesieniu do głowonogów.

15 - "karnbunkuły czarodziejskie" - dawna nazwa kamieni szlachetnych o czerwonej barwie, np. rubinu lub czerwonego granatu.

16 - "oto w atramętniku" - prawdopodobnie chodzi o mątwę lub ośmiornicę, obydwa rodzaje głowonoga produkują ciecz przypominającą atrament.

17 - "Olbrzymiość jego pokazała się we wrzosach, a gniew i opór naturze w twardych ostach, które ziemię wysokiemi lasami przykryły" - w tym okresie występowały na Ziemi rośliny o wielkich rozmiarach ("duch więcej na ciało niż na własne pracował anielstwo")

18 - "Encelad" - w mitologiii greckiej największy z gigantów, biorących udział w walce z bogami olimpijskimi. Stwór ten posiadał sto zionących ogniem paszcz.

19 - "wyprzedzał potomstwo brata swoim potomstwem" - nawiązanie do historii Izaaka - Ezaw za miskę soczewicy sprzedał swe pierworództwo Jakubowi (Rdz 25, 27 -34 i 27)

20 - "Mojżeszowa niesprawiedliwość" - złamanie prawa pierworództwa.

21 - "annelid" - łac. Annelida - pierścienice, bezkręgowce o ciele złożonym z pierścieni, np. dżdżownice, pijawki.

22 - "tablica szkoły filozoficznej materialistów" - być może chodzi o systematykę fauny i flory dokonaną przez Karola Linneusza (1707 - 1778)

23 - "Warrusa" - Publius Quintulius Varus - 50 p.n.e - 9 n.e.  - wódz rzymski)